Vermeden moet worden dat patiënten op de operatietafel komen te liggen op een drukpunt waar het weefsel reeds onderhevig is aan een zuurstoftekort (bijv. aanwezigheid van niet-wegdrukbare roodheid ter hoogte van de stuit bij een patiënt die geopereerd wordt in een rugligging). Het pre-operatief inschakelen van drukreducerende matrassen of alternerende matrassen kan dit probleem beperken. Het aanpassen van de pre-operatieve houding – indien mogelijk - kan eveneens een mogelijk aandachtspunt zijn (zie volgende aanbeveling).

Voorkomen moet worden dat risicopatiënten direct postoperatief eerst op een gewone ziekenhuismatras worden gepositioneerd en dat pas met preventie wordt gestart bij aankomst op de verpleegafdeling. Hierdoor wordt nodeloos tijd verspild en neemt het risico op decubitus sterk toe.

Vaak is er weinig tijd, is het niet aangewezen of is er geen mogelijkheid meer om bij het verbedden van de patiënt of in de recovery een drukreducerende of dynamische matras (ev. kussen voor zwevende hielen) aan te brengen. Door dit vooraf al (standaard) te voorzien in het bed waarin de patiënt direct postoperatief zal komen te liggen, wordt dit probleem vermeden.  

Tijdens de operatie blijft de patiënt langdurig geïmmobiliseerd. Hierdoor kan een zuurstoftekort ontstaan in het weefsel ter hoogte van de drukpunten die dan belast worden (30;31). Door de patiënt pre- en/of postoperatief een andere houding te geven (indien dit mogelijk is), worden andere drukpunten belast. Doordat het weefsel ter hoogte van de drukpunten die tijdens de operatie worden belast dan minder langdurig wordt belast, is de kans op het ontwikkelen van schade (decubitus) kleiner (28).

Het rapporteren van de operatiehouding is belangrijk. Het laat toe de patiënt correct postoperatief te positioneren en de risico-drukpunten nauwgezet te observeren. Zo kunnen, indien nodig, aanvullende preventieve maatregelen snel genomen worden. Een wisselhoudingsschema kan ook rekening houden met de operatiehouding door een patiënt niet in deze houding te positioneren of door de tijd in deze houding drastisch te beperken.  

De contactdruk bij patiënten liggend op een operatietafel kan zeer hoog zijn. Drukwaarden tot 260 mmHg werden gerapporteerd . Versluysen raadde dan ook aan om alle patiënten met een hoog decubitusrisico vanaf hun opname in het ziekenhuis tot het moment waarop hun mobiliteit is hersteld op systemen te leggen die de druk verminderen.

Om de druk te reduceren werden verschillende types van operatietafelmatrassen ontwikkeld . De kenmerken van een ideale operatietafelmatras zijn volgens Hoshowsky en Schramm stabiliteit, stevigheid, drukvermindering en egale drukverdeling zonder dat ‘bottoming-out’ optreedt.

In de studie van Gendron werden 89 patiënten op een gelmatras gelegd. Daarvan ontwikkelden 34% decubitus graad I en 3.3% decubitus graad 2. De afwezigheid van een controlegroep in de studie laat niet toe besluiten te trekken over de relatieve effectiviteit van de gelmatras in het voorkomen van decubitus. Hoyman en Gruber zien de incidentie van decubitus bij chirurgische patiënten dalen van 18.9% tot 2.7 % op het moment dat gelmatrassen vervangen worden door betere drukreducerende systemen (type luchtgevulde matras).

Hawkins onderzocht de decubitusincidentie bij 361 cardiovasculaire patiënten liggend op een standaard operatietafelmatras, een luchtmatras of een foammatras. Ze vond een lagere decubitusincidentie bij patiënten op een foammatras (<1%) en een luchtmatras (0%) in vergelijking met patiënten op een standaard matras (6.5%).

Defloor et al. concludeerden op basis van drukmetingen dat visco-elastische matrassen het best de druk reduceerden in vergelijking met foam- en gelmatrassen. Deze resultaten werden bevestigd in de studie van De Keyser .

Omdat het verzekeren van een stabiele houding tijdens de volledige operatieve procedure belangrijk is, zijn statische systemen op een operatietafel aangewezen . Toch rapporteerden Aronovitch et al. (38;40) geen stabiliteitsproblemen bij het gebruik van een dynamisch systeem, weliswaar met 3700 cellen, die alternerend werden opgeblazen. Een dergelijk dynamisch systeem is dus mogelijk een alternatief tijdens de operatie voor de visco-elastische matras.

In een zittende houding kan een bottoming-out effect optreden. De patient zakt doorheen de drukreducerende matras en steunt eigenlijk op de harde metalen onderlaag. Het risico hiervoor kan enigszins beperkt worden door een extra drukreducerend kussen te plaatsen bovenop de drukreducerende matras.

Hieldecubitus vormt ongeveer een derde van het aantal decubitusletsels bij ziekenhuispatiënten. Bij chirurgische patiënten is vooral de peroperatieve periode de periode bij uitstek tijdens dewelke hieldecubitusletsels ontstaan.

Deze letsels kunnen bijna steeds voorkomen worden. Vermijden van druk ter hoogte van de hielen door gebruik te maken van een kussen onder de onderbenen voorkomt decubitusletsels aan de hielen. Dit kussen mag beperkt in hoogte zijn. Essentieel is dat de hielen de matras niet raken. Belangrijk is om het kniegewricht voldoende te ondersteunen zodat er geen gewrichtsproblemen ontstaan ter hoogte van het kniegewricht.  

McEwen beklemtoonde het belang van het correct positioneren van een patiënt op de operatietafel. De schuifkracht kan geminimaliseerd worden door gebruik van hulpmiddelen en -technieken.

Belangrijk is ook om na het plaatsen van een patiënt op de operatietafel (bijvoorbeeld na het verplaatsen van bed naar operatietafel), de patient eventjes links en rechts te kantelen, zodat eventuele huidplooien en weefsel onder tractie (schuifkracht), terug de normale vormen kunnen aannemen. Zoniet blijft dit weefsel vervormd gedurende de volledige operatie en is de kans op decubitus groot.

Het niet te strak aanbrengen van bevestigingsmateriaal, bedoeld om een patiënt in een houding te fixeren, of het gebruik van extra ‘kussentjes’ kan voorkomen dat de druk extra toeneemt.

Ook het voorkomen dat tijdens de operatie gesteund wordt op of tegen de patiënt, kan een bijdrage leveren in het beperken van de druk.

Campbell merkte op dat het elimineren van zoveel mogelijk lagen tussen patiënt en operatietafelmatras de contactdruk ter hoogte van het sacrum reduceerde.

Door het gebruik van schapenvachten bovenop een drukreducerende matras wordt het drukreducerend effect van de matras teniet gedaan door het ontstaan van een hangmateffect. De patiënt kan onvoldoende diep in de matras zakken. Het contactoppervlak wordt niet maximaal vergroot

Het aanbrengen van een coagulatieplaat op de drukpunten kan lokaal de contactdruk verhogen waardoor de kans op decubitusletsels toeneemt.

Ook het preventief aanbrengen van verbanden of folies op de drukpunten ter preventie van decubitus heeft geen zin. De druk en schuifkrachten worden niet gereduceerd. Daarom alleen al zijn verbanden of folies ineffectief. Druk- en schuifkrachtverhoging is zelfs mogelijk door de wijze van het aanbrengen van het verband of de folie en door het effect van het verband of de folie op de drukreducerende onderlaag .  

Verwijzingen  

<Start> <Overzicht> <Probleemstelling> <Verborgen probleem> <Van oorzaak tot preventie> <Preventieve maatregelen> <Verwijzingen>